كشاورزی ارگانیك ، راه نجات بشر

نویسنده: منصور چقماقی یزدی، كارشناس ارشد زراعت مدیریت جهاد كشاورزی اسلامشهر ، علی رضا مرادی عهدیه، تكنسین زراعت مدیریت جهاد كشاورزی اسلامشهر 


     امروزه رویكرد جهانی به سمت كشاورزی ارگانیك است. در این سیستم از كشاورزی كه شاید برگرفته از كشاورزی سنتی باشد، سعی بر این است تا از نهاده هایی كه منشا شیمیایی دارند استفاده نشود (سیلسیور، م. ممیزی، م.ر 1385). تاثیر نامطلوب و اثرات باقی مانده مصرف انواع كودهای شیمیایی، سموم، هورمون ها و... در تولیدات غذایی در كشورهای صنعتی پیشرفته موجب شده است كشاورزی در جهتی كاملا متضاد با روش مدرن تحول یابد و آن جلوگیری از مصرف هر گونه مواد شیمیایی یا نهاده مصنوع انسان در تولیدات و پخش محصولات زراعی، باغی و دامی است. این كشاورزی به كشاورزی ارگانیك موسوم است و در كشورهای مختلف به نام های گوناگون چون كشاورزی بیولوژیكی، كشاورزی پایدار و كشاورزی با مصرف كم مواد شیمیایی نامیده می شود. 
    در این نوع از كشاورزی از نهاده های سنتز شده مانند كودهای شیمیایی، آفت كش ها، داروهای دامپزشكی، گیاهان اصلاح شده ژنتیكی، نژادی، مواد نگهدارنده، مواد افزودنی و از تابش اشعه ها استفاده نمی شود. 
    كشاورزی ارگانیك مدیریت تولید مناسب است كه باعث تقویت و توسعه سلامت اكوسیستم های زیستی، چرخه های زیستی و فعالیت بیولوژیكی خاك می شود. این نظریه تاكید دارد كه از نهاده های داخل مزرعه استفاده شده و از نهاده های بیرونی استفاده ای نشود. و برای این منظور احتیاج به سیستم های تطابق پذیری در هر منطقه داریم. این كار باعث استفاده از روش های كشاورزی زیستی، مكانیكی و بدون استفاده از نهاده های خارجی سنتز شده صورت می گیرد. 
    مزایای كشاورزی ارگانیك برای محیط زیست 
    پایداری در مدت زمان طولانی 
    خیلی از تغییرات محیط زیست در درازمدت اتفاق می افتد. در كشاورزی ارگانیك چون مطابق اكوسیستم رفتار می شود اثر مخربی برای محیط زیست ندارد. در مورد خاك نیز در كشاورزی ارگانیك از كمترین شخم، كودهای بیولوژیك، تناوب كشت مناسب، گیاهان پوششی و... استفاده می شود. 
    همچنین با بهبود جانوران مفید خاك و تخمیر مواد آلی، بافت خاك بهبود یافته، باروری خاك افزایش می یابد و مواد مغذی بیشتری به خاك داده می شود. به همین دلیل فرسایش خاك كم شده و تنوع زیستی خاك افزوده می شود. در بسیاری از مناطق كشاورزی، آب به دلیل مصرف بی رویه كود و سموم آلوده شده و به دلیل استفاده ی كمتر از این مواد در كشاورزی ارگانیك، آب آلوده نمی شود. 
    برای باروری خاك در كشاورزی ارگانیك از كمپوست، كودهای حیوانی و كودهای آلی نیز استفاده می شود. برای تولید كودهای شیمیایی باید از منابع تجدیدنشدنی مانند نفت استفاده كرد و چون در كشاورزی ارگانیك از این مواد استفاده نمی شود پس آلودگی هوا نیز كمتر است. 
    همچنین كشاورزی ارگانیك از اثرات گلخانه ای می كاهد، زیرا خیلی از فعالیت های انجام شده در كشاورزی ارگانیك مانند شخم، استفاده از گیاهان تثبیت كننده نیتروژن، بازگرداندن ضایعات كشاورزی به خاك و استفاده از گیاهان پوششی باعث افزایش بازگشت كربن به خاك گشته و سبب حفظ و ذخیره سازی كربن می شود. 
    كشاورزی ارگانیك، هم نگهبان تنوع زیستی و هم استفاده كننده از آن است. مثلا استفاده از بذور بومی كه مقاومت بیشتری نسبت به بیماری ها و شرایط بد محیطی دارند. 
    در سطوح بالا تركیب گیاهان و حیوانات باعث بهینه سازی مصرف انرژی و بازیافت چرخه مواد می شود. در سطوح اكوسیستم، حفظ منابع طبیعی در اطراف كشاورزی ارگانیك و فقدان مواد شیمیایی باعث حفظ حیات وحش شده و همچنین آیش گذاری زمین باعث عدم فرسایش خاك در تنوع زیستی می شود.
    استفاده از فرآورده های اصلاح شده ژنتیكی در كشاورزی ارگانیك جایز نیست، زیرا اثرات فرآورده های اصلاح شده ژنتیكی هنوز به خوبی شناخته نشده اند. 
    كشاورزی ارگانیك هدفش تشویق و توسعه تنوع زیستی است و گواهی های تایید ارگانیك نیز این مساله را در نظر دارند. 
    كشاورزی ارگانیك با اكولوژی هماهنگ است و باعث تثبیت بافت خاك، حفظ چرخه آب، چرخه كربن، چرخه مواد غذایی و آلودگی كمتر زمین است. 
    ده علت برای لزوم حركت به سوی كشاورزی ارگانیك 
    1- محصولات ارگانیك استانداردهای بیشتری دارند: گواهی نامه های محصولات ارگانیك به عنوان بیمه هایی است كه در تولید این محصولات از مواد شیمیایی و سمی استفاده نشده است. 
    2- طعم غذاهای ارگانیك بهتر است: گیاهان تولید شده به روش ارگانیك سالم تر بوده و به عنوان غذاهای خوشمزه تر برای تغذیه انسان و حیوانات می تواند به كار رود. 
    3- محصولات ارگانیك خطر بیماری ها را كم می كند: خیلی از مراكز حفاظت محیط زیست دریافته اند كه مواد شیمیایی موجود در آفت كش ها اثرات سرطان زایی و بیماری زایی دارند. كشاورزی ارگانیك یكی از راه های كاهش مصرف سموم شیمیایی و كم كردن این مواد در منابع آب، زمین و هوا است. 
    4- كشاورزی ارگانیك به منابع آبی احترام می گذارد: برای حذف مواد شیمیایی آلوده كننده و دفع نیتروژن در آب باید به منابع آبی و خاكی احترام گذاشت و آنها را درست مصرف كرد. در كشاورزی ارگانیك این موارد به درستی رعایت می شود. 
    5- كشاورزی ارگانیك باعث ایجاد خاك سالم می شود: خاك یكی از منابع اصلی زنجیره غذایی بوده و یكی از اصول كشاورزی ارگانیك ایجاد خاك سالم است. 
    6- كشاورزی ارگانیك الگوبرداری از طبیعت است: كشاورزی ارگانیك برای اكوسیستم متعادل ارزش قایل است. طبیعت زنده نیز شامل تناوب كشت در محصولات علوفه ای و استفاده از گیاهان پوششی و باقی مناطق طبیعی است. 
    7- كشاورزی ارگانیك هدایت كننده تحقیقات تازه است: تولیدكنندگان ارگانیك به عنوان پیشرو در تحقیق عدم استفاده از آفت كش ها و اثرات مضر آن بر محیط زیست هستند. 
    8- تولیدكنندگان ارگانیك در جهت تنوع زیستی تلاش می كنند: از دست دادن تعداد زیادی از گونه ها (تنوع زیستی) یكی از نگرانی های دانشمندان محیط زیست است. به همین دلیل خیلی از كشاورزان ارگانیك درصدد هستند تا گونه های معمولی و بومی را حفظ كنند. 
    9- كشاورزی ارگانیك به حفظ سلامت جوامع روستایی كمك می كند: كشاورزی ارگانیك به دلیل سطوح كم آب جوامع روستایی، مفید است و منجر به افزایش درآمد آنها می شود. 
    10- تنوع غذاهای ارگانیك: بعضی از غذاهای ارگانیك به عنوان جایگزین قابل استفاده هستند و محصولات كشاورزی غیر غذایی، صنعتی نیز در حال تبدیل شدن به تولید ارگانیك هستند مانند تولید پنبه ارگانیك و در نهایت تولید لباس های ارگانیك.